I. Οι πλημμύρες μπορούν να προκαλέσουν τραυματισμούς και απώλειες ζωών,
σημαντικό οικονομικό κόστος και ζημίες στο περιβάλλον και στην πολιτιστική κληρονομιά.
Στην Ευρώπη παρατηρούνται ολοένα συχνότερα σφοδρές πλημμύρες. Τα τελευταία χρόνια,
οι αστραπιαίες πλημμύρες μεσαίου ή μεγάλου μεγέθους που καταγράφονται έχουν
υπερδιπλασιαστεί σε σχέση με τα τέλη της δεκαετίας του ’80. Η αλλαγή του κλίματος
αποτελεί επιβαρυντικό παράγοντα, ο οποίος προκαλεί μεταβολές στις βροχοπτώσεις και τα
καιρικά πρότυπα, άνοδο της στάθμης της θάλασσας και, κατά συνέπεια, συχνότερες και
μεγαλύτερης κλίμακας πλημμύρες. Διάφορα φαινόμενα, όπως η παράκτια διάβρωση, οι
καταιγίδες στη θάλασσα, οι πλημμυρίδες και οι άνεμοι που ωθούν τις παλίρροιες προς την
ξηρά, αυξάνουν τον κίνδυνο πλημμύρας στις παράκτιες περιοχές.
II. Ανταποκρινόμενη στην αυξανόμενη συχνότητα πλημμυρών, η ΕΕ ενέκρινε το 2007 την
οδηγία για τις πλημμύρες. Στο πλαίσιο αυτό, επιδιώξαμε να προσδιορίσουμε κατά πόσον η
πρόληψη, η προστασία και η ετοιμότητα έναντι των πλημμυρών, όπως ρυθμίζονται στην
οδηγία για τις πλημμύρες, βασίστηκαν σε εμπεριστατωμένη ανάλυση και εάν η προσέγγιση
που χρησιμοποιήθηκε ήταν πιθανόν να αποβεί αποτελεσματική.
III. Διαπιστώσαμε ότι η οδηγία για τις πλημμύρες είχε συνολικά θετικό αντίκτυπο, όμως η
υλοποίηση σχετικών με τις πλημμύρες δράσεων πάσχει από αδυναμίες στην κατανομή της
χρηματοδότησης. Όλα τα κράτη μέλη έχουν ξεκινήσει να εφαρμόζουν τα οικεία σχέδια
διαχείρισης κινδύνων πλημμύρας, απαιτούνται ωστόσο βελτιώσεις. Παρατηρήσαμε ότι
εξακολουθούν να υπάρχουν σημαντικές μελλοντικές προκλήσεις που αφορούν την ακόμη
πληρέστερη ενσωμάτωση των πτυχών της κλιματικής αλλαγής, της ασφάλισης έναντι των
πλημμυρών και του χωροταξικού σχεδιασμού στη διαχείριση των κινδύνων πλημμύρας.
IV. Διαπιστώσαμε ότι η οδηγία για τις πλημμύρες βελτίωσε τον συντονισμό μεταξύ της
Επιτροπής και των κρατών μελών, ιδίως μέσω του ρόλου επιτήρησης και εποπτείας της
Επιτροπής και της ειδικής ομάδας εργασίας που συστάθηκε ως φόρουμ για τον συντονισμό
και την ανταλλαγή γνώσεων και βέλτιστων πρακτικών. Τα κράτη μέλη που επισκεφθήκαμε
αναγνωρίζουν τον θετικό ρόλο που διαδραματίζει η οδηγία για τις πλημμύρες ως προς την
τυποποίηση της αξιολόγησης και της διαχείρισης των κινδύνων πλημμύρας. Η οδηγία
7
βασίστηκε επίσης σε προϋπάρχουσες εργασίες, ιδίως τη μακροχρόνια συνεργασία μεταξύ
κρατών μελών, και επέβαλε στα κράτη μέλη να διεξαγάγουν δραστηριότητες για την
αύξηση της ευαισθητοποίησης ομάδων πολιτών.
V. Οι πηγές χρηματοδότησης για τα ΣΔΚΠ προσδιορίζονταν και εξασφαλίζονταν μόνον εν
μέρει και η χρηματοδότηση για διασυνοριακές επενδύσεις ήταν περιορισμένη. Επιπλέον, οι
διαδικασίες κατάταξης για την κατανομή των περιορισμένων αυτών πόρων παρουσίαζαν
γενικά αδυναμίες, ενώ τα κονδύλια δεν διατίθεντο σύμφωνα με τις καθορισμένες
προτεραιότητες.
VI. Όσον αφορά την υλοποίηση έργων που σχετίζονται με τις πλημμύρες, τα περισσότερα
κράτη μέλη προσέφευγαν στην ανάλυση κόστους-οφέλους προκειμένου να επιτύχουν την
καλύτερη σχέση ποιότητας/τιμής, διαπιστώσαμε όμως κάποιες αδυναμίες στη χρήση τους.
Δόθηκε προσοχή ώστε να εξασφαλιστεί η συμμόρφωση των έργων με την οδηγία-πλαίσιο
για τα ύδατα, όμως ορισμένα κράτη μέλη πρέπει να προσπαθήσουν ακόμη περισσότερο. Τα
έργα πράσινης υποδομής αποτελούν οικονομικά αποδοτικό μέσο για τη μείωση του
κινδύνου πλημμύρας, όμως στα δύο τρίτα των κρατών μελών στα οποία
πραγματοποιήσαμε επίσκεψη τα σχέδιά τους δεν εστίαζαν σε πράσινες υποδομές.
VII. Όσον αφορά τις προκλήσεις για το μέλλον, διαπιστώσαμε ότι τα κράτη μέλη στα
οποία πραγματοποιήθηκε επίσκεψη δεν ήταν σε θέση να συνυπολογίσουν τον αντίκτυπο
της κλιματικής αλλαγής στο μέγεθος, τη συχνότητα και την τοποθεσία εκδήλωσης των
πλημμυρών. Τα κράτη μέλη χρησιμοποιούσαν συνήθως ιστορικά στοιχεία, γεγονός που
ενέχει τον κίνδυνο να μην αντανακλώνται οι μελλοντικές καιρικές συνθήκες ή πιθανές
αλλαγές στη συχνότητα και τη σφοδρότητα των πλημμυρών. Όσον αφορά τα μη δομικά
μέτρα για τις πλημμύρες, διαπιστώσαμε ότι στις περιπτώσεις που τα κράτη μέλη είχαν
επιλέξει την ιδιωτική ασφάλιση έναντι πλημμυρών, ο βαθμός κάλυψης παρέμεινε χαμηλός.
Έχουν θεσπιστεί ορισμένοι κανονισμοί για τη χρήση γης και τον χωροταξικό σχεδιασμό με
σκοπό τον μετριασμό των κινδύνων πλημμύρας, όμως τα κράτη μέλη έπρεπε να πράξουν
περισσότερα για να τους βελτιώσουν.
8
VIII. Βάσει αυτών των διαπιστώσεων, συνιστούμε στην Επιτροπή:
– Να βεβαιωθεί ότι τα κράτη μέλη βελτιώνουν την υποχρέωση λογοδοσίας μέσω του
προσδιορισμού ποσοτικά και χρονικά προσδιορισμένων στόχων για τις δράσεις
που σχετίζονται με τις πλημμύρες στα ΣΔΚΠ.
– Να εξετάσει και να υποβάλλει στοιχεία σχετικά με το κατά πόσον τα κράτη μέλη
προσδιορίζουν πηγές χρηματοδότησης προκειμένου να καλύψουν τις ανάγκες που
διαπιστώνονται στα ΣΔΚΠ και καθορίζουν σχετικό χρονοδιάγραμμα, καθώς και να
ζητήσει από τα κράτη μέλη να εξετάσουν από κοινού το ενδεχόμενο
πραγματοποίησης διασυνοριακών επενδύσεων για τη λήψη αντιπλημμυρικών
μέτρων σε διεθνείς λεκάνες απορροής ποταμού.
– Να συγχρηματοδοτεί αντιπλημμυρικά μέτρα μόνον εφόσον τα σχετικά έργα έχουν
λάβει προτεραιότητα βάσει αντικειμενικών και συναφών κριτηρίων, όπως η
ύπαρξη μιας ποιοτικής ανάλυσης κόστους-οφέλους και, κατά περίπτωση, βάσει
κριτηρίου το οποίο λαμβάνει υπόψη τον διασυνοριακό αντίκτυπο των έργων.
– Να επιβάλλει τη συμμόρφωση των νέων αντιπλημμυρικών υποδομών που
προτείνουν τα κράτη μέλη στα ΣΔΚΠ τους με την οδηγία-πλαίσιο για τα ύδατα και
να εξακριβώνει, κάθε φορά που υποβάλλεται αίτημα για συγχρηματοδότηση από
την ΕΕ, εάν τα κράτη μέλη έχουν αναλύσει τη σκοπιμότητα εφαρμογής σημαντικών
συμπληρωματικών πράσινων μέτρων.
– Να βεβαιωθεί ότι τα ΣΔΚΠ περιλαμβάνουν μέτρα για τη βελτίωση της γνώσης και
της μοντελοποίησης των επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής στις πλημμύρες.
Κατά την εξέταση των εγγράφων που απαιτούνται για τον δεύτερο κύκλο, να
ελέγξει εάν τα κράτη μέλη ενσωματώνουν πλήρως τις επιπτώσεις της αλλαγής του
κλίματος στην προστασία, την πρόληψη και την ετοιμότητα έναντι των κινδύνων
πλημμύρας, αλλά και να ελέγξει εάν τα κράτη μέλη έχουν προγραμματίσει δράσεις
για την ευαισθητοποίηση του κοινού σχετικά με τα οφέλη της ασφαλιστικής
κάλυψης έναντι των κινδύνων πλημμύρας και για την αύξηση του επιπέδου
κάλυψης, παραδείγματος χάριν μέσω της συνεργασίας του δημόσιου και του
ιδιωτικού τομέα ασφάλισης έναντι πλημμυρών.
– Να ελέγξει κατά πόσον τα κράτη μέλη χρησιμοποίησαν τα ΣΔΚΠ τους για να
αξιολογήσουν τον βαθμό στον οποίο οι κανόνες χωροταξικού σχεδιασμού στα
9
κράτη μέλη ευθυγραμμίζονται με την οδηγία για τις πλημμύρες, αλλά και
παρέχουν ορθές πρακτικές και καθοδήγηση στα κράτη μέλη
Διαβάστε όλη την ειδική έκθεση του Ευρωπαϊκού Ελεγκτικού Συνεδρίου 2018